Is dit wat ik wil? Is dit wat wij willen? Wat willen we eigenlijk? Wat vinden we belangrijk? Waar willen we naar toe? Waarom doen we dit?

In je werk gebruik je soms begrippen – woorden, slogans – waarvan je na al die tijd niet precies meer weet wat ze betekenen. Dat kan van alles zijn: ‘Autonomie, Relatie en Competentie’, ‘Veilige School’, ‘Innovatief Onderwijs’, ‘Leren vanuit Verwondering’, ‘De Leerling Centraal’, ‘Talenten Ontwikkelen’. Door die begrippen te onderzoeken ga je zorgvuldiger nadenken over wat je wil bereiken, en ontwikkel je een visie die in de praktijk echt het verschil kan maken.

papieren tijgers

Bij veel organisaties, in het onderwijs, de zorg, dienstverlening, bedrijven, zijn de missie en visie veranderd in ‘papieren tijgers’, stukken papier die geduldig ergens in een la liggen wachten tot een toezichthouder of inspecteur er naar vraagt. Niemand weet meer wat er op staat en de dagelijkse praktijk staat ver af van al die mooie woorden die iemand ooit heeft opgeschreven.

Vaak doe je dingen zonder je af te vragen waarom. Je vraagt je zelden af of wat je doet bijdraagt aan je doel. En of het zelfs het doel in de weg staat. Je doet de dingen in de veronderstelling dat het nou eenmaal zo moet. “Regels zijn Regels,” “Het moet van de Directie,” “… van het Bestuur,” “… van de Toezichthouder/Inspectie,” “… van het Ministerie,” “De Klant wil het” enzovoort.

Zo’n instelling zou je ‘vrijwillige slavernij’ kunnen noemen. Of slachtofferschap. Daarbij neem je niet zelf de verantwoordelijkheid voor je handelen, maar legt die bij een hogere autoriteit. Dat heeft voordelen; je hoeft niet zelf na te denken over wat je moet doen en als het fout gaat is het niet jouw schuld. De nadelen zijn: ontevredenheid over je werk, gebrek aan autonomie, niet serieus genomen worden, geen ruimte voor creativiteit.

Iedereen kan kiezen om slachtoffer te zijn en in vrijwillige slavernij leven, of verantwoordelijkheid te nemen. Daarbij kunnen vragen van een onbevangen buitenstaander de keuze makkelijker maken. Zo’n buitenstaander, een ‘kritische vriend’ ben ik.

socratische dialoog

Mijn aanpak kan je organisatie een nieuw elan geven. Ik open je ogen met Verwondering. Ik luister, geef geen oordeel of advies, stel lastige vragen: Wat is dit? Waarom doe je dit? Waartoe leidt dit? Jullie gaan op een nieuwe manier kijken naar wat je altijd hebt gedaan. Jullie gaan vragen stellen over wat vanzelfsprekend lijkt. Jullie denken na over jullie waarden. Jullie krijgen een scherper inzicht in jullie doelen en stoppen met alles wat daaraan niet bijdraagt. Jullie worden een betrokken team en krijgen meer plezier in jullie werk.

Gesprekken met teams of groepen hebben de vorm van een Socratisch seminar, een dialoog over een gezamenlijk thema, bijvoorbeeld ‘Onze Waarden’, of ‘Ons Doel’. Het is een denkgesprek waarbij we als groep vragen over het thema onderzoeken. Het is een krachtige manier van samenwerken aan een gemeenschappelijk doel, die zich in de praktijk in allerlei situaties heeft bewezen.

De spelregels zijn onder andere:

• niets als vanzelfsprekend aannemen, zekerheden bevragen en een oordeel uitstellen;
• zélf denken en je niet baseren op wat je hebt gehoord of gelezen, of wat anderen denken;
• zoeken naar goede vragen en niet naar antwoorden; en
• oprecht nieuwsgierig zijn naar wat anderen te zeggen hebben.

Omdat de deelnemers leren goed naar elkaar te luisteren in plaats van elkaar met argumenten te overtuigen, ontstaat er al snel een groepsgevoel dat de onderlinge sfeer en samenwerking ten goede komt. Leren denken zonder (voor)oordeel, aannames en zekerheden bevordert de creativiteit. Er ontstaat een veilig klimaat waarin medewerkers en leidinggevenden zich vrij voelen feedback te geven en te ontvangen.

een-op-een socratisch gesprek

Voor individuele filosofische gesprekken kunnen medewerkers en leidinggevenden terecht in mijn praktijk. Hoe die gesprekken verlopen en wat je ervan kunt verwachten, kun je hier lezen.

Voor een offerte of informatie graag het contactformulier invullen.